De Italiaanse stad Bologna nam in 2014 een gemeenteraadsbesluit aan dat cocreatie tussen overheid en burgers wettelijk vastlegde. Deze institutionele vernieuwing zorgt ervoor dat bestuur en inwoners de ontwikkeling van de stad zien als een gemeenschappelijk goed. Dit gaat veel verder dan inspraak in het beleid. De inwoners van de stad kunnen nu wettelijk mee de stad maken én beheren.

Rewind naar 2011. Enkele dames wilden zitbanken plaatsen in het parkje Piazza Carducci. Ze vroegen het stadsbestuur de toestemming om dat te doen. Bezoekers van het parkje hadden nu eenmaal geen plek om te zitten. Hoe simpel de vraag van deze dames ook was, geen enkele stadsdienst kon die toestemming verlenen. Meer zelfs: het was illegaal om zelf bij te dragen aan de invulling of verfraaiing van de openbare ruimte.

 

Actief burgerschap 2.0

 

Met het gemeentebesluit en stadsbeleid rond de ‘beni communi’ (het gemeenschappelijk goed) is de situatie nu drastisch anders. ‘We zijn geëvolueerd van een situatie van ‘dit kan niet’ naar ‘yes, we can together’’ vertelt Luca Rizzo Nervo, schepen van sociale innovatie. Burgers kunnen nu actief participeren. Er is een fundamenteel nieuwe relatie ontstaan tussen stadsbestuur en burgers. De stad neemt daarin een ondersteunende rol op. ‘Bologna wordt een stad aangedreven door sharing en samenwerking’, aldus de schepen. Sinds de start van het beleid rond de ‘beni communi’ zijn al meer dan 200 projecten met en door burgers opgestart.

 

Bologna is samenwerken

 

De non-profitorganisatie ‘Advocaten aan het Werk’ is een vrijwilligersorganisatie die een van die projecten heeft opgestart. Ze namen het op zich om een met graffiti besmeurde historische site op te knappen. Het werd een mooi voorbeeld van samenwerking tussen burgers, organisaties en overheid. De stad en de eigenaar van het gebouw zorgden voor de verf, werktenues en ander materiaal. Buren pikten via sociale media op dat dit initiatief aan de gang was. Velen van hen gingen een handje toesteken. Dit spontane initiatief vertolkt perfect de baseline van de stad: ‘Bologna è collaborare’, ‘Bologna is samenwerken’.

 

Nieuwe vorm van democratie en stadsmaken

 

Dergelijke initiatieven illustreren hoe de idee van de ‘beni comuni’ een heel nieuwe kijk op de samenleving is. We zijn gewend om een grens te zien tussen privé en gemeenschap. ‘De huidige manier van samenleven is gebaseerd op twee pijlers’, vertelt professor Christian Iaione, coordinator van het Laboratory for the Governance of Commons (LabGov) en inspirator van de idee van ‘beni comuni’. ‘Privé proberen we via bv. werken zoveel mogelijk middelen te genereren om te kunnen leven, ons te verplaatsen, … en onze sociale status te verhogen. Daarnaast besteden we het beheer van de gemeenschap uit aan politici en bestuurders’.

De ‘beni comuni’ wist die scheidingslijn uit. Burgers zijn tegelijk gebruikers en producenten. Ze kunnen zelf bv. energie produceren en met de opbrengsten betalen voor andere goederen of diensten. ‘In Italië komt het voor dat ouderen samen investeren in zonnepanelen en met de opbrengsten collectief een verpleegster inschakelen om hen te verzorgen. Zo hoeven ze niet naar een ouderentehuis’, aldus Iaione. Andere voorbeelden zijn ouders die zelf kinderopvang of crèches organiseren, buurten die zwerfvuil in de wijk aanpakken of de oprichting van stadslandbouwcoöperaties.

 

Een nieuwe overheid: faciliteren en nudging

 

Deze nieuwe manier van samenwerken tussen burger en overheid, vraagt ook een andere opstelling van het stadsbestuur.  ‘Wat we nodig hebben is een nieuwe overheidscultuur en het plukken van de vruchten van sociale initiatieven’, aldus burgemeester Virginio Merola, ‘en dat vraagt tijd en engagement. We moeten weg van bureaucratisch formalisme en eerder de kracht van informele processen en persoonlijke relaties benutten’.

Om te komen tot een ‘samenwerkende stad’ moeten burgers, overheid, ondernemers, scholen en andere stadsmakers leren om in vertrouwen engagementen voor de lange termijn te nemen. Volgens burgemeester Merola zal ‘elke stad zelf moeten experimenteren en leren hoe het binnen deze nieuwe cultuur co-creatie kan doen werken’. Bologna kiest voor faciliteren (onder andere door een realtime kaart van de stad ter beschikking te stellen waarop alle initiatieven zijn te volgen), nudging en het opleiden van stadsmedewerkers over hun nieuwe rol. Op die manier wil het stadsbestuur zijn burgers in staat stellen om de stad mee te beheren. En dat is waar burgemeester Merola naar toe wil: ‘hoe minder de centrale administratie dingen opneemt, hoe meer de dingen werken’.

Dit artikel verscheen voor het eerst op de website van MO*-magazine.

 

Wil jij duurzame verandering versnellen?

 

Bij ons krijg je geen klassieke of theoretische aanpak. We gaan meteen aan de slag met een creatieve mindset, gericht op echte resultaten en snelle acceptatie. Onze aanpak kijkt vooruit en brengt direct tastbare successen met zich mee.